© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: S.B.J. Zilverberg, 'Breen, Johannes Christiaan (1865-1927)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/breen [12-11-2013]

BREEN, Johannes Christiaan (1865-1927)

Breen, Johannes Christiaan, archivaris (Amsterdam 10-11-1865 - Amsterdam 7-3-1927). Zoon van Willem Christiaan Breen, houthandelaar, en Christina Fransina Holst. Gehuwd sedert 3-9-1903 met Anna Diderica Weisz en na haar overlijden op 13-10-1910 hertrouwd sedert 2-10-1913 met Elisabeth Neijens. Beide huwelijken bleven kinderloos.

Breen bezocht de christelijke lagere school en de Ie Gemeentelijke HBS met 5-j.c. te Amsterdam en legde in 1885 het staatsexamen gymnasium af. In hetzelfde jaar liet hij zich inschrijven als student in de letteren aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, waar hij in 1892 non sine laude slaagde voor het doctoraal examen. Zijn voornaamste leermeester was J. Woltjer, bij wie hij in 1894 magna cum laude promoveerde op een proefschrift Pieter Corneliszoon Hooft, als schrijver der Nederlandsche historiën. Voor het leraarschap was hij, ook al wegens een licht spraakgebrek, minder geschikt; het hoogleraarschap aan de Vrije Universiteit bleek voor hem niet weggelegd. In 1894 werd Breen volontair aan het Amsterdamse gemeentearchief, in 1897 tijdelijk ambtenaar, in 1898 commies in vaste dienst met de titel van adjunct-archivaris; van 1896 tot aan zijn dood bekleedde hij bovendien de nevenbetrekking van bibliothecaris van de Vrije Universiteit. Belangrijke arbeid werd door hem verricht met de klappering van o.m. enige honderden delen notariële archieven, het grootste deel van zijn tijd besteedde hij echter aan het verstrekken van inlichtingen aan de bezoekers van het archief. Van Breens hand verschenen regelmatig artikelen over Amsterdamse geschiedenis in Jaarboek en Maandblad van het Genootschap " Amstelodamum"'. Van grote betekenis was zijn uitgave Rechtsbronnen der Stad Amsterdam ('s-Gravenhage, 1902), die evenwel niet verder ging dan 1512. In 1922 werd Breen, na het vertrek van de voor hem in de omgang niet gemakkelijke W.R. Veder, gemeentearchivaris van Amsterdam. In de jaren van zijn archivariaat zette hij de inventariseringsarbeid voort en breidde de bibliotheek aanzienlijk uit; voor zijn ondergeschikten betoonde Breen zich een humaan chef. Ondanks de veeleisende archiefarbeid bleef hij publicistisch actief en wist met zijn vlotte pen een groot lezerspubliek te bereiken.

Breen was een overtuigd lidmaat van de Nederlandse Gereformeerde Kerk, die hij o.m. diende als diaken en ouderling. Van 1898 tot 1922 was hij o.a. secretaris van de Vereeniging voor lager onderwijs op gereformeerden grondslag, van 1918 tot aan zijn dood secretaris van het college van curatoren der Vrije Universiteit; in 1920 behoorde hij tot de oprichters van het Gezelschap van christelijke historici. Veel tijd werd door hem besteed aan het genootschap Amstelodamum waarvan hij sedert de oprichting in 1900 bestuurslid en van 1907 tot 1927 secretaris was; in 1925 volgde zijn benoeming tot erelid.

Breen die op betrekkelijk late leeftijd archivaris werd hoopte tot zijn 70ste jaar door te gaan. In de eerste dagen van 1927 openbaarde zich echter een kwaal die overbrenging naar het ziekenhuis van de Gereformeerde Ziekenverpleging noodzakelijk maakte; korte tijd hierna overleed hij. In 1934 werden een aantal van zijn deels niet eerder gepubliceerde artikelen gebundeld in Uit Amsterdam's verleden.

P: 'Lijst van Geschriften', in Handelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden en Levensberichten . .. 1928-1929, 147-151. Aanvullingen in Joh. C. Breen, Uit Amsterdam's verleden ... (Amsterdam, 1934) VII-VIII. Postuum gepubliceerd door het Genootschap Amstelodamum ; 'De grenzen van de vrijheid en van de omwalling der stad Amsterdam in de XIVe en XVe eeuw, in Jaarboek van het Genootschap Amstelodamum 45 (1953) 21-45.

L: W.F.H. Oldewelt, in Nederlandsch Archievenblad 34 (1926-1927) 74-75; H. Brugmans, in Amstelodamum. Maandblad voor de kennis van Amsterdam 14 (1927) 29-30; A. Goslinga, in bovengenoemde Handelingen ..., 127-146.

S.B.J. Zilverberg

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013