© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Dimphéna Groffen, Amelberga, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Amelberga [13/01/2014]
AMELBERGA, ook bekend als Amelberga van Susteren (Susteren, ca. 900), heilige abdis.
Volgens de overlevering zou Amelberga de drie dochters van koning Zwentibold van Lotharingen – Benedicta, Caecilia en Relindis – hebben opgevoed. Dit betekent dat Amelberga leefde rond 900. Algemeen wordt aangenomen dat zij de eerste abdis was van het vrouwenklooster van Susteren, dat een voortzetting was van het door Pippijn II en zijn vrouw Plectrudis gestichte Benedictijner klooster.
De eerste vermelding van de verering van Amelberga dateert uit 1147; in dat jaar maakt een drinkbeker van Amelberga deel uit van een reliekeninventaris van het klooster. In 1383 is er in de stiftskerk (de kloosterkerk) een Amelberga-altaar. Reliekeninventarissen van 6 en 13 november 1668 vermelden naast de drinkbeker ook een deel van de schedel van Amelberga, gehuld in gekleurde zijde. Een achttiende-eeuwse inventaris noemt verder nog een grote zilveren bokaal met een vergulde kom; lijders aan keelpijn konden hier bier uit drinken. In het eerste kwart van de zestiende eeuw maakte de beeldhouwer Jan van Steffesweert een reliekbuste voor de heilige, en in 1890 vervaardigde de kunstenaarArnold Engelbrecht nog een nieuwe Amelberga-schrijn.
Bij de komst van de Fransen in 1794 verbrandden de stiftsdames een groot deel van het archief en namen ze een deel van de relieken mee. In 1885 werd er een nieuw overzicht gemaakt van de aanwezige relieken. Relieken van onder anderen Amelberga werden authentiek verklaard, en een jaar later in een plechtige mis verheven (op het altaar geplaatst) in de oude stiftskerk, die inmiddels was omgedoopt tot Amelbergakerk. In 1888 werd de traditionele Heiligdomsvaart, waar in de zestiende eeuw een eind aan was gekomen, in ere hersteld: gelovigen die tussen 8 en 22 juli Susteren bezochten en daar de relieken aanschouwden, kregen van de paus een volle aflaat. De Heiligdomsvaart vindt eens in de zeven jaar plaats. Amelberga’s heiligendag wordt gevierd op 27 november.
Amelberga van Susteren moet niet worden verward met twee andere heiligen met die naam. De een is Amelberga van Maubeuge, die omstreeks 690 overleed. Haar feestdag is 10 juli. De andere is Amelberga van Münsterbilsen in Vlaanderen. Zij stierf omstreeks 770. Ook de dag van deze heilige wordt gevierd op 10 juli.
Literatuur
- J.J. Habets, ‘Bijdragen tot de geschiedenis van de voormalige stad Susteren en van de adellijke vrouwenabdij Sint-Salvator aldaar’, Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg 6 (1869) 441-567.
- W. Sangers en A.H. Simonis, De kerk van Susteren. Karolingische familieabdij. Adellijk vrouwenstift. Parochie (Susteren 1958).
- N. Roozen, Uit de schatkamer van de oude abdijkerk van Susteren (Harreveld 1960).
- A.M. Koldeweij en P.M.L. van Vlijmen red., Schatkamers uit het Zuiden. Tentoonstellingscatalogus Rijksmuseum het Catharijneconvent (Utrecht 1985) 83-92, 97-104, 165-167.
- Annie Schreuders-Derks en Antoine Jacobs, ‘Susteren, H. Amelberga en andere ‘Susterense’ heiligen (Heiligdomsvaart)’, op: http://www.meertens.knaw.nl/bol [vooral van belang vanwege de uitgebreide literatuuropgave].
Illustratie
Borstbeeld door Jan van Steffesweert, eerste kwart 16de eeuw [http://www.meertens.knaw.nl/bol/detail.php?typ=illustraties&id=740].
Auteur: Dimphéna Groffen
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.