© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Croix, Susanna de la, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Croix [13/01/2014]
CROIX, Susanna de la (geb. Amsterdam 31-12-1755 – begr. Den Haag 13-4-1789), tekenares, pastelliste. Dochter van Pierre Frédéric de la Croix (1709-1782), portretschilder en pastellist, en Maria Regnier (1715-?). Susanna de la Croix trouwde op 17-9-1775 in Den Haag met Jan van Os (1744-1808), schilder en dichter. Uit dit huwelijk werden 5 zoons en 2 dochters geboren, van wie 3 zoons en 1 dochter de volwassen leeftijd bereikten.
Susanna de la Croix werd geboren op 31 december 1755 in Amsterdam en werd daar op 3 januari 1756 in de waalse kerk gedoopt. Zij had (minstens) één oudere zus en twee oudere tweelingbroers. Haar vader, de uit Frankrijk afkomstige portretschilder en crayonnist Pierre Frédéric de la Croix, werkte afwisselend in Den Haag en Amsterdam. Waarschijnlijk groeide Susanna op in (een van) deze twee steden. Zij zou zich ontwikkelen tot ‘ene beoefenende liefhebster der tekenkunde’ en het ligt voor de hand dat haar vader haar eerste leermeester was. Susanna zou een ‘godsdienstig en braaf karakter’ gehad hebben (Van Limburg, 134-135).
In september 1775 trouwde Susanna de la Croix in Den Haag met Jan van Os, stilleven- en landschapsschilder, en dichter. Haar vader maakte, waarschijnlijk ter gelegenheid van dit huwelijk, twee pastelportretten waarop Jan als schilder is afgebeeld, terwijl Susanna een boek voor zich heeft liggen en in haar hand een blad houdt met daarop een vage tekening (een pastel?). Van de portretten bestaan twee iets afwijkende replica’s. Volgens Thomas van Limburg, waarschijnlijk een goede bekende van Jan van Os, genoten de echtelieden ‘alle de genoegens van het volmaakte huwelijksgenot’, waar bijvoorbeeld zaterdagse wandelingen met het hele gezin bij hoorden (Van Limburg, 135). Van de zeven kinderen die uit het huwelijk werden geboren, zouden er drie schilder worden: Pieter Gerardus (1776-1839), Maria Margaretha (1779-1862) en Georgius Jacobus Johannes (1782-1861).
Volgens diverse auteurs was Susanna de la Croix doofstom. Deze kwalificatie gaat waarschijnlijk terug op een passage in het P.G. van Os-lemma van Van Eijnden en Van der Willigen. Zij schreven dat Jan van Os getrouwd was met Susanna de la Croix die ‘ene dochter was, des schilders van die naam, welke zich, door het vervaardigen van een aantal crayon-portretten, heeft bekend gemaakt, en die doof en stom was’ (202). Het is echter onduidelijk of ‘doof en stom’ op Susanna slaat of op haar vader, van wie ook uit andere bronnen bekend is dat hij inderdaad doofstom was. De goed geïnformeerde stad- en tijdgenoot Van Limburg schrijft niets over een dergelijke handicap bij Susanna.
Susanna de la Croix stierf op 33-jarige leeftijd aan de pokken en werd op 13 april 1789 in de Nieuwe Kerk te Den Haag begraven, drie dagen vóór haar tweejarig zoontje Leonardus en een ongedoopt dochtertje. Er is geen werk van haar bekend.
Naslagwerken
Van der Aa [onder J. van Os]; Van Eijnden en Van der Willigen [onder P.G. van Os]; Kramm [onder P.F. de la Croix en J. van Os]; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; Petteys; Scheen; Thieme [onder J. van Os]; Wurzbach.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: DTB, Dopen 135 (Oude Waalse kerk), p. 248 [Susanna de la Croix, d.d. 3-1-1756].
- Haags Gemeentearchief: DTB, Trouwen, inv. nr. 277 (Nieuwe Kerk), fol. 71 [De la Croix en Van Os]. DTB, Begraven, inv. nr. 293 (Nieuwe Kerk), fol. 92 [Susanna de la Croix; zie ook: Impost op het begraven, Nieuwe Kerk, p. 126, d.d. 13-4-1789].
Literatuur
- T. van Limburg, ‘Iets ter nagedachtenisse van den uitmuntenden bloemschilder en lierdichter Jan van Os’, De Schouwburg van de In en Uitlandsche Letter en Huishoudkunde 5 (1808) 132-136.
- H. van Hall, Portretten van Nederlandse beeldende kunstenaars: repertorium (Amsterdam 1963) nr. 442.
- S. van Loo, ‘The forgotten accomplishments of the painter duet Maria Margaretha van Os (1779-1862) and Petronella van Woensel (1785-1839), or how two Dutch women artists in the first half of the nineteenth century befriended one another and dedicated their lives to still-life painting’, Jaarboek Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (Antwerpen 2000) 231-263, aldaar 232-234.
Illustratie
Portret door Pierre Frédéric de la Croix, pastel, gemerkt en gedateerd 1776 (Gemeentemuseum, Den Haag) (Foto: Iconografisch Bureau, Den Haag).
Auteur: Marloes Huiskamp
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.