© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Hanssens, Louise, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hanssens [13/01/2014]
HANSSENS, Louise, ook bekend als Louise Anschyns (gest. Gent 20-5-1599), abdis van Ter Hage bij Axel, Zeeland.
De abdis Louise Hanssens werd op 20 april 1573 in het cisterciënzinnenklooster Ter Hage geïnstalleerd als opvolgster van Amalberga Vos. Zij was verzwagerd met het Gentse geslacht Van Hembyze: een dochter van een Catharina Ansyns (een dialectvorm van het patroniem Hanssens) was getrouwd met de Gentse jonker Jan van Hembyze (Decavele, 75). Vijf telgen uit dit adellijke geslacht Van Hembyze gingen rond de tijd van Louises installatie tot abdis over tot het calvinisme. Bij haar aantreden als abdis stond de kloostergemeenschap er financieel slecht voor: de dertien overgebleven nonnen hadden samen een jaarinkomen van tweehonderd pond, een fractie van het batig saldo van vierduizend pond dat nog in 1570 werd ingeboekt (Nuyttens, 468). Toch kocht Louise Hanssens begin 1574 voor de abdij een nieuw refugium aan de Slijpstraat in Gent. Toen de watergeuzen in juni-juli 1574 in Zeeuws-Vlaanderen landden en op 17 juni het klooster Ter Hage tijdens de hoogmis overvielen, vluchtten de zusters naar Gent. Jan van Hembyze beloofde hun daar bescherming, maar toch keerden de kloosterlingen al na een half jaar naar Ter Hage terug om de kloosterkerk te herstellen.
Jan van Hembyze pleegde in 1577 een bloedige stadsgreep in Gent, dat hij in een ‘tweede Genève’ wilde veranderen. Toen Gentse soldaten en burgers in 1578 Ter Hage opnieuw overvielen, keerde Hanssens, vermoedelijk gewaarschuwd door haar zwager, naar haar stadshuis terug. Haar medezusters liet zij echter twee aan twee onderduiken bij hun eigen familie. Het duurde niet lang of Hembyze verbond aan zijn bescherming de voorwaarde dat Hanssens in het huwelijk zou treden. Via Brugge reisde zij daarom in 1581 naar Sint Omaars, waar zij van de plaatselijke bisschop asiel verkreeg voor haarzelf en de 26 medezusters die zij kon traceren. In 1584 maakte de Hertog van Parma een einde aan Hembyzes calvinistische bewind in Gent. Hij werd terechtgesteld en de zusters van Ter Hage keerden terug naar hun stadshuis. Hanssens’ jaarrekening van 1584-1585 vermeldt de aankoop van huisraad en voorbereidingen tot het herstel van de abdij bij Axel. Zover is het echter nooit gekomen omdat Axel in 1586 in handen viel van het Staatse leger. De stad werd gebrandschat en de omgeving onder water gezet. Inmiddels had Hanssens een verzoek aan de koning gericht om in Gent een Nieuw Ter Hage te mogen vestigen. Zij verhuisde nog tweemaal binnen de stad voordat zij in 1589 een huis in de Molenaarsstraat kreeg toegewezen. Daar overleed zij ongeveer tien jaar later. Het huis is in 1805 overgedragen aan de missieorde van de Zusters van Liefde van Jezus en Maria, die er onder meer het kloosterarchief van Nieuw Ter Hage vanaf 1647 bewaart.
Met veel andere zestiende-eeuwse abdissen van grotere en kleinere kloosters is Hanssens aan het begin van de twintigste eeuw in het NNBW ‘gecanoniseerd’ door J. Fruytier. Zijn portret van Hanssens is hagiografisch: zij blonk uit in ‘mannelijke moed’, maar ook in ‘nederigheid’, ‘zachtmoedigheid’ en ‘onvermoeid [...] spinnen, naaien en stikken’. Voor zijn bronnen valt Fruytier grotendeels terug op het standaardwerk van De Potter en Broeckaert. Aan de hand van veelal dezelfde bronnen schetst het in 1980 herziene Oostvlaamse deel van het Monasticon belge een veel zakelijker beeld van Hanssens’ abbatiaat (Nuyttens, 468-469).
Naslagwerken
Van der Aa [onder Jan van Hembyze]; NNBW [onder Anschyns].
Archivalia
Het archief van Ter Hage wordt verspreid bewaard bij de volgende instellingen:
- Gemeentearchief Terneuzen, locatie Axel: inv. nr. 1527 [diverse charters].
- Rijksarchief, Gent: 93 inventarisnummers en charters.
- Stadsarchief Gent: zie J. Decavele en J. Vannieuwenhuyse, Stadsarchief van Gent. Archiefgids I: Oud Archief (Gent 1983).
- AZ Maria Middelares, Gent: diverse cartularia en huurboeken van Ter Hage.
Literatuur
- F. de Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, eerste reeks, deel 5: Merelbeke (Gent 1870).
- A. van Kalken, ‘Luctor et Emergo of het huis van Maria’s Blijdschap, 1236-1796’, Collectanea Ordinis Cisterciensium Reformatorum 4 (1938) 308-311; 5 (1938) 24-27.
- J. Wesseling, De geschiedenis van Axel (Groningen 1966).
- M. Nuyttens, ‘Abbaye de Ter Hage à Axel, Merelbeke et Gand’, in: U. Berlière e.a., Monasticon belge, deel 7: Province de Flandre Orientale (Luik 1980) 461-471.
- J. Decavele, De eerste protestanten in de Lage Landen (Zwolle/Leuven 2004).
Auteur: Kees Kuiken
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 128
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.