© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Els Kloek, Leydekker, Cornelia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Leydekker [13/01/2014]
LEYDEKKER, Cornelia (geb. Middelburg ?-3-1654 – begr. Middelburg 13-3-1725), schrijfster van stichtelijk werk. Dochter van Joachim Leydekker (gest. 1687), wijnkoper, en Geertruid Manteau (gest. 1659). Cornelia Leydekker bleef ongehuwd.
Cornelia Leydekker werd geboren in Middelburg, waar haar vader handel dreef in wijn. Vanaf 1644 was hij als diaken en ouderling zeer betrokken bij de gereformeerde kerk aldaar. Het is niet duidelijk hoe groot het gezin was, maar Cornelia had in ieder geval twee broers, Melchior (1642-1721) en Jacobus (1656-1729), en een zus Jacoba. De moeder van het gezin stierf toen Cornelia vijf jaar oud was. Toen de vader niet lang erna hertrouwde, werd broer Jacobus uitbesteed bij een tante in Bergen op Zoom (Leydekker, 5). Mogelijk werd ook Cornelia aan de zorg van deze tante toevertrouwd.
De omgeving van Cornelia Leydekker bestond vooral uit theologen. Haar broers studeerden theologie en zouden zich profileren als beroemde woordvoerders van bijbelse rechtzinnigheid, de zus trouwde met Petrus Reyniersen, leerling van Melchior Leydekker en predikant te Vlissingen.
De la Ruë schrijft in zijn Geletterd Zeeland (1734) dat Cornelia Leydekker ‘kundig was in de Hebreeuwse taal’. Hij noemt diverse publicaties van haar hand, maar hiervan is als zelfstandige publicatie alleen Ernstige ziel-betrachtingen terug te vinden. Dit werk verscheen in 1695 en bevat meditaties over het avondmaal. De bundel bestaat uit drie delen: alleenspraken tot God ter voorbereiding van de avondmaalsviering, een ‘halleluja der verhemelde zielen’ na het avondmaal, en een beschouwing over de kracht van het avondmaal. In de marges staan talloze verwijzingen naar de bijbel. Het boek bevat ook enkele brieven aan vriendinnen, onder wie de bedlegerige Henrica van Hoolwerff, aan wie deel 2 is opgedragen, en enkele lofdichten van anderen op het werk. Broer Jacob schreef een voorrede. Daarin onthoudt hij zich van lof op de schrijfster vanwege hun ‘bloedverwantschap’. Het handschrift van deel 1 bevindt zich in de handschriftencollectie van de Universiteitsbibliotheek van Leiden.
In 1707 zou Cornelia Leydekker Het sweerd des Heeren en der helden van Nederland en Engeland hebben gepubliceerd, maar een exemplaar van dit werk is niet gevonden. In 1719 verscheen Het spelen met de kaart, een preek van dominee Hendrik de Frein die Cornelia Leydekker met zijn toestemming had uitgeschreven. De preek was te lang om aan vrienden uit te delen, vandaar dat ze besloot om hem met zijn toestemming en met approbatie van de classis te laten drukken. Zelf schreef ze er een voorrede bij en signeerde de eerste oplage, met de waarschuwing ‘geen voor de door mij afgeschreven gedrukte [preek] aan te nemen, als die met mijn hand ondertekend is’. Uit een notariële akte uit 1721 naar aanleiding van de dood van broer Melchior in Utrecht is op te maken dat Cornelia Leydekker op dat moment in Vlissingen woonde. Ze werd zelf op 13 maart 1725 begraven in de Koorkerk van Middelburg, vanaf de Seisdam.
Volgens Annelies de Jeu is Cornelia Leydekker volledig in de vergetelheid geraakt. Daarin is sinds De Jeus proefschrift wel enige verandering in gekomen. Cornelia Leydekker wordt genoemd in het handboek Een nieuw vaderland voor de muzen (2008) als een van die vrouwen die binnen de gevestigde kerk de pen hanteerden. Bovendien is in 2001 haar werk opnieuw in druk verschenen, zij het zonder noemenswaardige aandacht voor de schrijfster. Maar dat is ook niet belangrijk, aldus het woord vooraf, waarin de lezenswaardigheid van deze zeventiende-eeuwse tekst wordt geprezen: ‘haar burgerschap was in de hemel’ (p.8).
Naslagwerken
Van der Aa; Frederiks/Van den Branden; Kobus/De Rivecourt; Nagtglas; NNBW; Ruë I; Verwoert.
Werk
- Ernstige ziel-betrachtingen in heylige alleen-spraeken voor, onder, en na het houden der H. Avondmaels (Amsterdam/Leiden 1695) [een selectie hieruit heruitgegeven in Verpligte dankbaarheit aan Godt en menschen, Henr. Broecker ed. (Deventer 1741); een ingekorte hertaling verscheen onder de titel Een lofzang in stilheid (Rijssen 2001)].
- Middelburgs weeklage over het schielyk en onverwacht overlijden van D. Petrus Laccher (Middelburg z.j. [1699]) [geen ex. bekend].
- Zions klachten over het zalig afsterven van koninginne Maria Stuart (Utrecht 1695) [geen ex. bekend].
- Het sweerd des Heeren en der helden van Nederland en Engeland (Utrecht 1707) [geen ex. bekend].
- Voorrede op H. de Frein, Het spelen met de kaart ( Middelburg 1719) [Knuttel Pflt. 16460; diverse herdrukken].
Archivalia
- Universiteitsbibliotheek Leiden, Handschriftenverzameling: BPL 2382 [manuscript van Ernstige ziel-betrachtingen, deel 1).
- Zeeuws Archief: 'Zeeuwen gezocht'.
- Het Utrechts Archief: Notarieel Archief, inv. nr. U 153 a2-161 [boedelverdeling Melchior Leydekker].
Literatuur
- Kornelis Gentman Leydekker, [Biografische schets van Jacobus Leydekker], in: Jacobus Leydekker, Adam, Moses en Kristus (Groningen 1732) 4-36 [informatie over de ouders].
- Annelies de Jeu, ‘’t Spoor der dichteressen’. Netwerken en publicatiemogelijkheden van schrijvende vrouwen in de Republiek (1600-1750) (Hilversum 2000) 253, 254.
Auteur: Els Kloek
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 399
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.