© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Inge-Marlies Sanders, Bia, Margaretha Rosina Henriëtta, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/RosinaBia [13/01/2014]
BIA, Margaretha Rosina Henriëtta (geb. Amsterdam 10-6-1818 – gest. Amsterdam 27-3-1873), danseres en toneelspeelster. Dochter van Jean Lambert Bia (1767-1829), dansmeester, en Catherina Rebecca Gravé (1782-1846), danseres. Rosina Bia trouwde op 27-5-1835 in Amsterdam met Andreas Petrus Voitus van Hamme (1796-1868), balletmeester en schouwburgdirecteur. Uit dit huwelijk werden 5 kinderen geboren, van wie de enige dochter jong overleed.
Margaretha Rosina Bia, meestal Rosina genoemd, werd geboren in een luthers gezin met acht kinderen, van wie er vijf jong overleden. Haar ouders werkten als dansers bij het ballet van de Amsterdamse Stadsschouwburg. Evenals haar oudere zuster Maria Francisca en broer Alexander Lambert (geb. 1814) kwam Rosina al op jonge leeftijd in aanraking met het theater. In 1824 werkte ze bijvoorbeeld samen met Maria mee aan het vijftigjarig jubileumfeest van de schouwburg. Terwijl haar zuster zich steeds meer toelegde op het acteren, volgde Rosina in de sporen van haar ouders en werd danseres.
Na de dood van haar vader in 1829 ging Rosina steeds meer kinderrollen in balletten dansen. In 1831 kreeg ze, dertien jaar oud, een engagement bij de schouwburg in Amsterdam. De daaropvolgende jaren maakte Rosina carrière in het balletgezelschap: in 1832 ontving ze bijvoorbeeld een dankbetuiging van de Doorluchtige School en in 1835 behoorde ze tot de solisten van het Amsterdamse ballet, net als haar broer Alexander.
Op zestienjarige leeftijd trouwde Rosina Bia met de twintig jaar oudere Andreas Petrus (Andries) Voitus van Hamme, balletmeester van de Amsterdamse Stadsschouwburg. Voitus van Hamme was weduwnaar en vader van vier kinderen – zijn oudste dochter was vijf maanden jonger dan Rosina. Bia en Voitus van Hamme kregen samen vier zoons en een dochter. De laatste stierf in 1848, acht jaar oud.
Mede door haar huwelijk brak Bia definitief door als danseres. Voitus van Hamme was erg productief als balletmeester en zo kreeg Bia de kans om in veel verschillende balletten op te treden. In 1837 speelde ze het doofstomme meisje Fenella in Auber’s Het sprakelooze meisje van Portici. Verder danste ze onder meer de rollen van de negerin Mina in De opstand in het serail, de zigeunerkoningin Mab in De gipsy of het Gestolen kind, Bathilde in Giselle en Effie in De Sylphide. Soms trad Bia ook op in travestie, bijvoorbeeld als Arthur in De schoone slaapster.
Van 1841 tot 1845 was Voitus van Hamme een van de zeven directeuren van de Amsterdamse Schouwburg, samen met Bia’s zwager, Reinier Engelman. Ook in deze jaren behaalde Bia meerdere successen, zoals met haar vertolking van de rol van Beatrix in Het schoone meisje van Gend of de Droomverschijning in 1843. In deze voorstelling danste ze samen met Willem Berkman, een van haar vaste danspartners. Ze trad ook regelmatig op in andere steden in Nederland, bijvoorbeeld bij de Zuid-Hollandsche Tooneelisten in Rotterdam en Den Haag. Haar danssolo’s werden vaak apart op de theateraffiches aangekondigd.
Bia en Voitus van Hamme besteedden veel aandacht aan de dansschool van de Amsterdamse schouwburg teneinde hun dansers zo goed mogelijk te trainen. Hun kinderen kregen les van bekende dansers als Eugène Grenier, en waren al op jonge leeftijd ‘élèves’ bij het Amsterdams ballet onder hun vader. Drie van hun zoons zijn uiteindelijk bij het ballet gegaan: Pieter Maarten Reinier Cornelis Jan Anthonie (Antoine, geb. 1842), Alexander Lambert Reinier (geb. 1845) en Karel Frans Eduard Lambert (geb. 1856). In sommige voorstellingen trad Bia ook samen met haar kinderen op. Zo danste ze samen met haar zevenjarige zoon Antoine in De beschermgeest.
In 1867 sloot Bia haar veertigjarige loopbaan af in de Stadsschouwburg van Amsterdam met een voorstelling van Victorijn of het Weeskind en de moordenaar, waarin zij de titelrol vervulde. Een jaar later overleed Voitus van Hamme. Ondanks haar afscheid van het toneel keerde Bia in het voorjaar van 1870 nog eenmaal terug naar de schouwburg om voor korte tijd het ballet te trainen. Over de laatste jaren van Margaretha Rosina Bia’s leven is niets bekend. Ze werd 54 jaar.
Naslagwerken
Coffeng.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: DTB.
- Theater Instituut Nederland, Amsterdam: personaliamap A.P. Voitus van Hamme.
Gespeelde rollen
Voor andere dan de hierboven genoemde rollen, zie Coffeng.
Literatuur
- Algemeen Handelsblad, 10-12-1849 [recensie].
- M.B. Mendes da Costa, Tooneel-herinneringen, 1 (Leiden 1900).
- J.A. Worp, Geschiedenis van den Amsterdamschen Schouwburg (Amsterdam 1920).
- E. Rebling, Een eeuw danskunst in Nederland (Amsterdam 1950).
- H. Uitman, De schouwburg liep vol wanneer het ballet begon: hoogtepunten van het romantisch ballet in Amsterdam (1836-1861) (Amsterdam 2001).
Auteur: Inge-Marlies Sanders
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 709
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.